Staw kolanowy to największy staw w ludzkim ciele. Jest on połączeniem dwóch kości długich (udowej i piszczelowej). Jest zdolny przenosić ogromne siły wielokrotnie przekraczające masę ciała człowieka. Wspomaga go w tym rzepka znajdująca się z przodu kolana, więzadła oplatające całe kolano ze wszystkich stron ale także i wewnątrz. A skoro jesteśmy już wewnątrz kolana to przejdźmy do jednej z ciekawszych struktur które się tam znajdują czyli do łąkotki.

Łąkotka a właściwie łąkotki znajdują się wewnątrz stawu kolanowego i składa się głównie z kolagenu i wody. Ich głównym zadaniem jest zwiększenie powierzchni styku kłykcia kości udowej z powierzchnią stawową kości piszczelowej. Ograniczają również rotację w stawie kolanowym! Często zapominamy, że kolano nie działa jak zawias w drzwiach ale przy zgięciu ok 90st kość podudzia potrafi się obracać w osi kłykcia bocznego kości udowej. Przy wyprostowanej nodze jest to niemożliwe z powodu napięcia aparatu więzadłowego stawu. Łąkotka ze względu na swoją budowę i funkcję niestety dość często ulega uszkodzeniu. Powodem może być zarówno nagły uraz jak i powolna erozja i degeneracja spowodowana starzeniem się organizmu i powtarzającymi się przeciążeniem stawu. W stanach zwyrodnieniowych jak i nagłych urazach łąkotek duże znaczenie ma masa ciała, kąt Q, płeć, stopień aktywności fizycznej, zażywanie używek (palenie papierosów, picie alkoholu), deficyt snu oraz jakość przyjmowanego pożywienia.

W przypadku choroby zwyrodnieniowej, czyli postępującemu uszkodzeniu łąkotki mogącemu trwać nawet lata najczęściej towarzyszą:
- łatwy do zlokalizowania, najczęściej opisywany jako “przeszywający” ból kolana po przyśrodkowej stronie
- ból występuje najczęściej podczas obciążenia nogi tylko w pewnych określonych ruchach
- ból może narastać i utrzymywać się po wysiłku fizycznym, może choć nie musi towarzyszyć mu kilkudniowy obrzęk
- ból zlokalizowany po boku podczas schodzenia po schodach
- duży ból podczas próby kucnięcia jak i próby siedzenia w siadzie skrzyżnym (po turecku)

W przypadku nagłych urazów mogą występować wszystkie powyższeobjawy plus:
- obrzęk może być dużo większy
- może towarzyszyć uczucie niestabilności kolana
- uczucie przeskakiwania w stawie
- kolano może się blokować - dzieje się tak gdy fragment uszkodzonej łąkotki oderwie się i przemieści wewnątrz stawu

Jeżeli masz u siebie co najmniej 3 z wyżej wymienionych objawów prawdopodobnie twoja łąkotka woła o pomoc! Co należy wtedy zrobić?
W pierwszej kolejności tak zwana ekonomia medycyny wskazuje wizytę u fizjoterapeuty. Występuje wiele jednostek chorobowych aparatu ruchu które do złudzenia dają podobne objawy. Dopiero seria testów i odpowiednio przeprowadzony wywiad może potwierdzić lub obalić postawioną diagnozę i zasugerować możliwie najskuteczniejsze działanie. Dobrze jeżeli już na takiej wizycie fizjoterapeuta za pomocą aparatu USG będzie mógł wstępnie ocenić czy jego przypuszczenia są słuszne.

Załóżmy jednak, że wywiad i badanie (z USG czy bez) wskazuje na uszkodzenie łąkotki. Następnym krokiem będzie wykonanie rezonansu magnetycznego kolana (MRI). Jest to o tyle istotne, że w zależności od rodzaju uszkodzenia a znamy ich co najmniej 6 typów są różne rokowania i wskazania do dalszego postępowania.

Czasem niezbędna będzie operacja - w szczególności należy ją rozważać przy nagłych przypadkach gdy nie jest zmieniona mechanika ruchu kończyny oraz przy zaawansowanych zmianach zwyrodnieniowych gdzie szansa na samoregenerację jest znikoma. To zawsze należy skonsultować z ortopedą który o ile będzie to możliwe zaproponuje leczenie zachowawcze czyli fizjoterapię.

Leczenie zachowawcze jest połączeniem terapii manualnej i treningu. Polega ono na wytworzenie w ciele szeregu adaptacji. W pierwszej kolejności zmniejszenie napięcia w okolicy uszkodzonej łąkotki, zmniejszyć obrzęk oraz stopniowo poprawiać zakres ruchomości. Następnie w kontrolowanych warunkach stopniowe dociążenie tkanki tak aby miała możliwość się przebudować. Reedukacja motoryczna będzie kluczowa aby nie prowokować dalszego uszkodzenia. O ile będzie to zasadne umożliwi łąkotce regenerację i zapobiegnie interwencji chirurgicznej. Czas trwania leczenia zachowawczego może być różny. Składa się na to wiele czynników ale średnio trzeba przyjąć 8-15 tygodni. Należy jednak pamiętać, że takie postępowanie jest obciążone ryzykiem niepowodzenia. Może okazać się, że po tym czasie efekty będą niezadowalające i będzie konieczna interwencja lekarza. Przebyta wcześniej rehabilitacja znacznie poprawia rokowania, przygotowuje kończynę do zabiegu i przyśpiesza proces odzyskiwania sprawności.

Ważne jest dobranie postępowania do istniejącego typu urazu. Inne będzie przy pęknięciu poprzecznym, horyzontalnym czy po szyciu łąkotki. Niezwykle istotne jest aby poinformować fizjoterapeutę o ewentualnym miejscu szycia czy innych czynnościach jakie były podjęte podczas laparoskopii. Można w tym celu przynieść wypis ze szpitala. Przykładem jest sytuacja w której operator podjął się szycia rogu tylnego łąkotki. W takim przypadku bardzo nie wskazany jest trening mięśni kulszowo-goleniowych przez pierwsze 6 tygodni. W innych przypadkach może to być bardzo ważny element rehabilitacji.

Przykładowe postępowanie jakie podejmujemy w MoveWell po naprawie łąkotki.
Rehabilitacja obejmuje trzy fazy. Aby przejść do kolejnej pacjent musi spełnić szereg wymagań i posiadać adekwatne do poziomu rehabilitacji umiejętności. Dobrze, jeżeli jest możliwość ciągłego monitorowania stanu operowanego miejsca za pomocą USG i określaniu stopnia regeneracji łąkotki.

Pierwsza faza - maksymalna ochrona. Zwykle to pierwsze 6 tygodni po operacji. W tym czasie ważne jest działanie przeciwobrzękowe - wysokie układanie kończyny, specjalny rodzaj masażu manualnego oraz mechanicznego (nogawki kompresyjne). Pomocne jest też oklejanie plastrami Kinesio Tape. Ograniczenie ruchomości kończyny i stopniowe odzyskiwanie ruchomości. Kolejno 30,50,70,90 st zgięcia kolana. Dbamy o ruchomość rzepki, bliznę oraz minimalizujemy ubytki mięśni. Unieruchomiona kończyna dosłownie będzie znikać w oczach a
odzyskanie objętości mięśnia będzie trwało całe miesiące. Przyjmuje się, że każdy tydzień unieruchomienia będzie skutkował miesiącem treningu. W tym celu uczymy pacjenta ćwiczeń izometrycznych oraz udostępniamy wysokiej klasy urządzenia do elektrostymulacji mięśni.

Jeżeli pacjent osiągnął zakres ruchu (0-90st), nie ma bólu i wysięku w kolanie i wykazuje dobrą kontrolę mięśnia czworogłowego uda przechodzimy do fazy drugiej.

Faza druga - umiarkowana ochrona. Ramowo trwa od 6-10 tygodnia. Na tym etapie przechodzimy do stopniowego wzmacniania siły mięśniowej i normalizacji zakresu ruchu kolana (-5-0-140 st). Wprowadzamy ćwiczenia giętkości, siłowe, poprawiające koordynację oraz zwiększające wytrzymałość kończyny. Jeżeli pacjent osiągnie pełny zakres ruchu w kolanie, nie ma bólu i tkliwości uciskowej a także wypada pozytywnie w badaniach klinicznych można przejść do ostatniej fazy odzyskiwania sprawności.

Faza III - zaawansowana rehabilitacja i RTS (return to sport). Dzięki możliwości korzystania z sali treningowej i doświadczenia w treningu naszych fizjoterapeutów pracujemy z pacjentem poprawiając jego zdolności motoryczne takie jak siła, wytrzymałość, zwinność, propriocepcja. Jest to ważna część rehabilitacji która nie tylko buduje u pacjenta zaufanie do kończyny jak i zabezpiecza go przed powtórnym uszkodzeniem operowanej łąkotki. Pod koniec za pomocą platform diagnostycznych i specjalnie skonstruowanego przez naszych fizjoterapeutów protokołu zawierającego serię testów obiektywnie oceniamy asymetrię kończyn. Omawiamy i wydajemy wynik pacjentowi jako świadectwo przeprowadzonej rehabilitacji i odzyskania sprawności po operacji.

Rehabilitacja po każdym zabiegu czy operacji to proces wymagający od pacjenta dużo cierpliwości i pracy zarówno na sali treningowej jak w domu. Życzymy aby nie zaistniała taka potrzeba a jeżeli jednak to chętnie służymy pomocą.